Erdhi momenti i shumëpritur, tashmë jeni bërë nënë! Ndërsa ende jeni duke u mësuar me rolin tuaj të ri, doktori ju thotë se bebja juaj ka verdhëz. Mos u frikësoni, kjo është diçka mëse normale. Ju japim përgjigje për pyetjet më të zakonshme në lidhje me verdhëzën tek të porsalindurit.
Çfarë është verdhëza?
Verdhëza tek të porslindurit është një gjëndje e cila shfaqet për shkak të rritjes së sasisë të bilirubinit në gjakun e fëmijës. Bilirubini (një komponim i ngjyrës së verdhë) është një produkt normal i ndarjes së qelizave të kuqe të gjakut. Pas përpunimit në mëlçi, ai largohet nga organizmi nëpërmjet sistemit të zorrëve. Tek të porsalindurit ka një mungesë ekuilibri ndërmjet prodhimit dhe eliminimit të bilirubinit për shkak të të cilit ndodh rritja e vlerave të bilirubinit në qarkullim. Verdhëza tek të porsalindurit është klinikisht e dukshme rreth 50% tek foshnjat të cilët kanë linduar në afatin e duhur, dhe rreth 80% tek foshnjat të cilët kanë lindur para kohe. Verdhëza zakonisht kalon pa nevojën e ndonjë trajtimi apo me ndërhyrje minimale.
Cilat janë shenjat e verdhëzës?
Shenja klasike e verdhëzës tek të porsalindurit është zverdhja e zbehtë në lëkurë dhe tek të bardhat e syve. Ngjyra e verdhë në lëkurë përhapet deri tek gjymtyrët e poshtme, ndërkohë që tërheqja e verdhëzës është në mënyrë të kundërt. Prandaj, fytyra e të porsalindurit ka ngjyrë të verdhë për një kohë më të gjatë. Vlerat më të larta të bilirubinit e bëjnë fëmijën të përgjumur dhe të ushqehet më pak me gji.
Sa lloje verdhëzash ekzistojnë?
Më e zakonshme është ajo e quajtur si verdhëza fiziologjike . Kjo shfaqet në ditën e dytë apo të tretë tek bebet të cilët kanë lindur në afatin e duhur, ndersa tek bebet e lindura para kohe shfaqet diku nga dita e katërt a po e pestë. Kjo verdhëz zgjat rreth dy javë, ndonjëherë edhe më gjatë tek bebet të cilët ushqehen vetm me qumështin e nënës, dhe më pas në mënyrë spontane, tërhiqet gradualisht.
Verdhëza patologjike është rezultat i papajtueshmërisë së grupit të gjakut ndërmjet nënës dhe fëmijës. Shpesh ndodhë për shkak të lindjes së parakohëshme apo për shkak të peshës së ulët që mund të ketë fëmija. Shkaqe të tjera tël verdhëzës patologjike janë: infeksionet, hipoksia, asfiksia, traumat e lindje, gjakderdhje të brendshme, sëmundje të mëlçisë, mungesa të enzimës, anomali në formën e eritrociteve, hemoglobinopatia, anomali në rrugët e tëmthit, pamjaftueshmëria teroide, sëmundje të metabolizmit, etj.
Një lloj tjetër i veçantë i verdhëzës është verdhëza nga qumështi i gjirit. Kjë lloj e verdhëzës është e shpeshtë dhe e zgjatur pasi mendohet se shkak për këtë është ekzistenca e disa substancave në qumshtin e nënës të cilat shkaktojnë rritjen e bilirubinit. Zakonisht ndodh më vonë, në javën e dytë pas lindjes, por edhe kur është tepër e zhvilluar, fëmijët duken të shëndetshëm dhe zhvillimi i tyre është normal.
Si diagnostikohet?
Në varësi të kohës së shfaqjes së verdhëzës, intensitetit të saj, nga lindja në kohë apo e parakohëshme, nëse fëmija është i shëndoshë apo i sëmurë., neanatalogu vendos pçr secilin fëmijë nëse është e nevojshme të kryhen teste dhe çfarë konkretisht duhet bërë. Të dhënat më të sakta për bilirubinin në gjak merren nga analizat laboratorike. Verdhëza patologjike kërkon një sekuencë të veçantë testesh shtesë për të zbuluar shkakun themelor apo sëmundjen.
Si shërohet?
Meqënëse në të shumtën e rasteve bëhet fjalë për verdhëz fiziologjike, mjafton vetëm të jemi të vëmendshëm ndaj të porsalindurit dhe të mund ti vlerësojmë faktorët e rrezikut për shfaqjen e verdhëzës patologjike. Këshillohet që nëna ta ushqejë beben më shpesh me gji, pasi në këtë mënyrë përshpejton kalimin nëpër zorrë dhe bashkë me të edhe mënjanimin e bilirubinit. Vetëm në rastet e verdhëzës së prolonguar nga qumështi i nënës me vlera të larta të bilirubinit, mund të jetë e nevojshme ndërprerja e qumshtit të gjirit për 2-3 ditë dhe të ushqehet me ushqim me formulë. Nëna gjatë këtyre ditëve duhet të përdorë pompë për qumshtin e gjirit në mënyrë që të mos i grumbullohet tepër qumësht dhe të ketë probleme me gjinjtë, më pas mund të vazhdojë të ushqejë të voglin e saj përsëri me gji.
Çfarë është fototerapia?
Për trajtimin e verdhëzës përdoret e ashtuquajtura fototerapi. Lëkura e të porsalindurit ekspozohet ndaj dritës ultraviolet, me një valë të gjatë e cila ka aftësi për ta shpërbërë dhe për ta mënjanuar më shpejtë bilirubinin nga organizmi. Ekzistojnë më shumë mënyra për kryerjen e fototerapisë – vendosja e të porsalindurit në të ashtuquajturin Billi –shtrat, në inkubator, përdorimi i llambava të dyfishta, etj. në mënyrë që të ketë më tepër efekt, sipërfaqja më e madhe e lëkurës së bebes ekspozohet në fototerapi.
