Vitamina B12 nuk sintetizohet në trupin e njeriut dhe duhet të merret përmes ushqimeve me prejardhje shtazore. Është e nevojshme gjatë tërë jetës, por marrja e mjaftueshme e kësaj vitamine është veçanërisht e rëndësishme për gratë gjatë shtatzënisë dhe periudhës së laktacionit, pra në periudhën fetal dhe gjatë gjidhënies. Doktor Biljana Çoneska-Jovanova, pediatër, thotë se është shumë e rëndësishme të theksohet nevoja për të marrë këtë vitaminën gjatë kësaj kohe. Ekzistojnë disa arsye pse shfaqet mungesa e vitaminës B12 në trup, ndërsa mangësia manifestohet në mënyrë specifike. Është shumë e rëndësishme të dihet pse është e nevojshme dhe si kompensohet, çfarë rolin e ka.
B12 –kur është më e rëndësishme?
Mjekësia vërteton se nevojat për B12 rriten gjatë shtatzënësisë për shkak të ndarjes intensive të qelizave, për shkak të rritjes së mitrës, zhvillimit të placentës dhe rritjes fetale. Gjatë shtatzënësisë, vitamina B12 deponohet në mëlçinë e fetusit dhe nëse nëna merr vitaminën në sasi të mjaftueshme gjatë shtatzënisë atëherë foshnjat që ushqehen me gji do të kenë rezerva në disa muajt e parë të jetës. Tek foshnjat që ushqehen me gji nenat e të cilave kanë deficitin e kësaj vitamine dhe tek foshnjat që nuk marrin ushqim të mjaftueshëm me prejardhje shtazore, deficiti i B12 manifestohet nga mosha 2 deri në 12 muaj. “Pasqyra klinike është jo specifike dhe është me rrezik të lartë për pasoja të përhershme mbi zhvillimin e fëmijës. “Zakonisht simptomat klinike shfaqen që në moshën e hershme të foshnjave ndërsa vështirësia e pasqyrës klinike lidhet drejtpërdrejt me nivelin e vitaminës B12 në gjak”, thotë Dr. Çoneska-Jovanova.
Cilat janë arsyet?
Dr. Çoneska-Jovanova thotë se arsyeja më e zakonshme për deficitin e vitaminës B12 është marrja e sasive të pamjaftueshme e vitaminës përmes ushqimit. Kjo zakonisht ndodh kur praktikohet konsumohet ushqim vegjetarian ose zakonisht kur nuk konsumohen produktet me prejardhje shtazore në sasi të mjaftueshme. Sigurisht, ka edhe arsye të tjera duke përfshirë mungesën e të ashtuquajturit factor intrinsic. Bëhet fjalë për një faktor të brendshëm, krijohet në lukth dhe është i domosdoshëm për absorbimin e vitaminës. Ekzistojnë edhe shkaqe të tjera – sëmundje trashëguese që ndikojnë në transportin e vitaminës B12, praninë e polimorfizmave të gjeneve të përfshira në metabolizmin e folateve dhe vitaminës B12. Mund të ketë ndikim gjithashtu në rastet kur në mënyrë kirurgjikale është hequr lukthi dhe një pjesë prej zorrës së hollë ose për shkak të ve të zorrës së hollë dhe përdorimit të ilaçeve që çrregullojnë absorbimin e B12. Zakonisht janë bllokuesit H2, antepileptikët, metformini. Dr Çoneska-Jovanova shpjegon se mungesa e vitaminës B12 manifestohet me çrregullime hematologjike dhe neurologjike. Sëmundjet më të zakonshme hematologjike që vijnë si pasojë e mungesës së vitaminës B12 janë anemia megaloblastike, anemia hemolitike ose pancitopenia, dhe nga ato neurologjike –ngecje në zhvillimin psikomotor, hipotoni, të vjella, nervozizëm, tremor, korea, ngërçe, deficiti senozomotorik dhe kognitiv.
Ajo thotë se mund të paraqitet çrregullim në pigmentim, zmadhimi i shpretkës dhe mëlçisë, refuzimi i ushqimit, barkqitje. Mjekja shton se për shkak se simptomat klinike për deficitit të vitaminës B12 janë shumë jospecifike, ndonjëherë diagnostikohet më vonë, kur shfaqen çrregullimet ireverzibile. “Për shkak të zhvillimit gradual të çrregullimeve hematologjike dhe kapacitetit të mekanizmave kompensatore simptomat klinike siç janë zbehja, dobësia dhe lodhja mund të mos shfaqen derisa anemia nuk bëhet më serioze. Diagnoza e vonuar dhe trajtimi i deficitit të B12 mund të çojë deri në anemi të thellë dhe nevojë për transfuzion të gjakut”, thotë mjekja.
Cilat janë pasojat mbi motorikën?
Cilat janë pasojat? Sigurisht, është e rëndësishme të dihet se zhvillimi i trurit fillon para lindjes së fëmijës, kur krijohen qelizat nervore, por edhe kur zhvillohen sinapset, pra lidhjet që mundësojnë komunikimin e ndërsjellë të qelizave. Mielini është një ind mbështetës që rrethon dhe mbron qelizat nervore dhe lehtëson komunikimin e tyre. Deficiti i vitaminës B12 ndikon në mielinizimin e çregulluar të sistemit nervor që fillon gjatë jetës fetale dhe është më intensive gjatë periudhës së gjidhënies. “Pasojat funksionale të këtyre ndryshimeve reflektohen në proceset zhvillimore neurologjike dhe mund të çojnë në dëmtim të përhershëm neurologjik – dëmtime iverzibile të aftësive të motorikes fine dhe të madhe dhe deri në dëmtim të zhvillimit kognitiv tek fëmijët”, tha Dr. Çoneska-Jovanova.
Ndihma dhe trajtimi
Sipas doktoreshës me shumë rëndësi është parandalimi i deficitit të vitaminës B12 përmes promovimit të ushqimin e drejtë për gratë shtatzëna, lehonat dhe foshnjat, dhe më e rëndësishmja është që deficit të diagnostikohet dhe trajtohet me kohë. Në këtë mënyrë do të shmangen komplikimet hematologjike dhe pasojat neurologjike afatgjata tek foshnja. Rekomandon të bëhet anamneza e kujdesshme tek gratë shtatzëna dhe lehonat në raport me ushqimin e tyre dhe historinë e mëparshme mjekësore për të zbuluar se cilat prej tyre janë me rrezik të shtuar për deficit të B12. Deficiti kompensohet me marrjen e vitaminave në disa mënyra në varësi të moshës dhe nivelit të deficitit. Dr. Çoneska-Jovanova thotë se çrregullimet hematologjike trajtohen relativisht shpejt dhe me sukses, por çrregullimet neurologjike mund të zgjasin një kohë të gjatë dhe në varësi të kohëzgjatjes së deficitit tek disa fëmijë mund të jenë ireverzibile.
